Bie pad en weg | Grunneger Verhoalenwinkel

29 november , 2022

Vaals alarm

t Is persies 5 uur in de vrouge moandagmörgen as paniek touslagt. Deur t lewaai van n onbestemd, onbekìnd apperoat zitten twij mìnsen op slag rechtoverìnne in bère. Op slag en van slag. Körte, deurdringende, schrille tonen in n regelmoateg staccato gaalmen deur t hoes.
‘Rookmelder,’ zegt Arineke verschrikt.
Zai zegt t mit zoveul overtugen, dat ik bainen al noast bère sloagen heb en mit gevoar veur toontjessteuterij aan bèrepoot noar overloop vlaig.
Ik roek niks en ain blik op rookmelder aan plavvon moakt mie ook nait klouk. Oren binnen nog nait zo slecht, benedenste in hal kin t nait wezen. Ik heb k mor ain ding in de kop, honden en kat mouten oet keuken red worden.
Geluud van rookmelder is intussentied veraanderd in n aanholdende sirene, dij oortjes toeten let en mie aan n febrieksoele denken dut. Dat rookmelder wel n alarmsignoal òfgeft mor t rode lampke nait knippert, vaalt mie in de hoast nait op. Ik rappel mit grotere sprongen as dat ik leste joaren wìnd bin trappe òf.
Woar rook is, mout ook vuur wezen. In stille koamer is holtkaggel dood en as k deur t bovenroetje van keuken gloep, woar twij honden en n kat weschienlek mit grote ogen t lewaai in hoes volgen, kiek ik in n duuster gat. Woar de brand is, wor’k pas gewoar as ik n stok langsoamer as k noar beneden benterd bin weer noar boven sjok. t Lösdraaien van rookmelder en t verwiedern van batterijen moaken gain ìnde aan hoogst irritante sirene. Den pas vaalt mie op, dat gruin alarmknopke van n olde wekker, dij mit zien handeg thermometertje dainst dut om temperatuur boven te meten, knippert.
‘Ain van ons baaident mout per ongelok wekkerhoan indrokt hebben,’ zeg ik.
As k net weer op bère lig, vragt Arineke:
‘Hou is t mit ons daaier?’
‘Och wel goud denk ik.’
‘Bist nait even wezen kieken?’
Nee, dat heb ik bewust nait doan, want ik wait, as deure opengaait, denken zai dat de dag begonnen is en om om vief uur al deur hoes te sjaauwen is mie toch n beetje te vroug.
Om kwart over vieve is t ìnde brandoefen en liekt de rust in hoes teroggekeerd.
Ik sloap n onrustege sloap mit maist oakelge dreumen. Dreum over ons daaier, dij opsloten zitten achter n gesloten kattenloekje, omdat lutje poeske Meiske nog nait noar boeten mag. Of t deur n indringende brandweersirene komt of deur mien aigen onrust, kin k nait vertellen, mor vlak veur zèzze wor k van schrik wakker.
k Heb nog n uurtje, mor voul mie zulvens onder dekens ieskold. Even prakkezaaier ik om op te stoan en holtkaggel op te stoken, mor as k mie tegen Arineke aanschoedel, vaal k toch weer in sloap. Dit keer is t ondanks de konsternoatsie van t leste uur n hail rustege sloap:
Ik koier rusteg over de Wieke en zai in t helderste licht poes Saartje aan kaante van weg. Op t zulfde stee woar zai joaren leden deur n auto aanreden is. Op t mement dat Saartje mie zugt komt zai mit heur overbekìnde, hoast piepend miaauwgie op mie òf. In t zachte zummerse gras, vlakbie t lutje daip, knoedelt zai zok tegen mie aan, n gelokzoaleg mement, dat veuls te snel òflopen is.
’t Is al zeuven uur west,’ heur k noast mie.
Veur daarde keer binnen twij uur bin k ongewild kloarwakker.
‘Zol k heur vertellen van mien ontmouten mit Saartje?’
k Besloet, t is mit gebrukelke drokte noa t opstoan nait t goie mement.
In t noadoddern vroag k mie òf, hou ik as nait-dreumer tot twij moal tou in dreumen verzaaild roakt bin.
Is de schrik van t onverwachte wekkertje oorzoak van mien dreumen?
En as dat zo is, het mien onbewuste ik besloten mien negatieve ervoarens van dij vrouge mörgen op dizze menaaier òf te reageren. t Zet mie aan t denken. Of is t de angst, dat ons hoesdaaier in noodgevallen opsloten zitten in n dicht hoes. Sunt Meiskes komst is dat gevoul al aanwezeg, mor nait te veraandern. Wie hebben besloten, Meiske mag pas noa heur sterilisoatsie in t nije joar noar boeten. Tot zo laank blift kattenloekje dicht.
Dat Saartje, al sunt sikkom twij joar leden rusteg insloapen, bie mie op veziede west is, kin k nait duden. Heb k de schrik van heur ongelok en heur muizoam herstel nait goud verwaarkt. Wil zai mie kommen vertellen, dat t aal goud mit heur gaait. Kinnen daaier en mìnsen of lu mit aanderlu op zo’n menaaier ketakt mit nander moaken?
Onmeugelk, stel ik vast en in n körte overdenken, vroag k mie òf of mien hazzens waik worden binnen.
En toch heb k van leste dreum en t ketakt mit Saartje n onveurstelboar goud en tevreden gevoul overholden.
Mit dank aan t vaals alarm van t wekkertje.
20221129

∼ Continue Reading ∼

• • •

25 november , 2022

Wie zingen de blues

Of en tou treden der wat scheuren op in t bastion, dat wie zo zörgvuldeg optrokken hebben.
Bekìnde stokjesschriever in Dagblad het t vlak noa de grote vekansie al veurspèld, grootolden binnen t fundament onder onze moderne soamenleven. Zunder opa’s en oma’s zit der gain meziek in ons economisch bestel. Nait allendeg in Grunnen, ook al binnen wie wel wìnd dat bodem onder onze kont trilt, soms moust baange wezen, dat t baauwwaark veur t waarkende dail van soamenleven instörten zel.
Wie kinnen der van mitproaten. Net as klaaindochter Anna. Zai is van de weke overleverd aan onze zörg. Lutje wicht is trovven deur wat liggoamelk ongemak en het ook nog n margedag. Da’s de reden dat zai smörgens al veur haalf achte bie ons op de Wieke òfzet wordt. Nait dat zai ons in de wege zit of steurt, t is zo’n makkelk wichie en wie vougen ons zunder problemen noar heur, net zoals zai noar ons. Mor t geft wel te denken. Diekstroa haar geliek.
Guster haren wie n gezellege dag. Mit ain bale kinnen twij mìnsen zok op t grote plaain best vernuvern.
‘Opa vindt t mooi, als ik af en toe even mit hem ga voetballen,’ haar zai Arineke smörgens vroug al touvertraauwd.
Zai het geliek, net as dat zai wait, van opa kin k nog n bult leren.
Snommedoags is t weer der nait noar en omdat toerloos op spelcomputer zitten te foeken op t lest ook vervelend begunt te worden, komt zai mie op mien lutje waarkkoamertje gezelschop holden. Der is veur mie aaltied n bult te schrieven, mor k vind ook, dat t kerstverhoal, woar k mit bezeg bin noa Anna’s binnenkomst best even wachten mag.
‘Zullen we weer eens gaan accordeonspelen,’ vragt zai, as ik al bezeg bin computer òf te sloeten.
Zai komt oet n muzikoale femilie en woar bruiertje en grote zus grote zangkwaliteiten hebben, mist zai dij aanleg. Toch trekt de meziek en as k buukörgel om scholders doan heb, vroag k heur:
‘Wat goan we speulen.’
Omreden datter op school waineg aan meziek doan wordt en nog minder zongen, hoal k mien grote map mit sunterkloaslaidjes overaal. Net as veur heur, vin k t òf en tou wel even mooi om mien 60-joareg instrument te pakken.
‘Hest wel ais heurd van de Sinterkloasblues,’ vroag ik.
Barre omstandeghaiden en deprimerende sfeer kenmaarken de blues. Toch speulen en zingen wie, stoef noast nander, noa wat vingeroefens van mien kaante de blues. n Triest verhoal over Sunterkloas en zien doudestieds nog pikswaarte Swaarte Piet, dij deur gladden van dak glieden.
k Zai mit ain oog op t meziekpepier en t aander oog noar jongste klaaindochter, dat zai mit verboazen noar mien vingervlughaid kikt.
‘Ik zou ook zo graag accordeon willen leren spelen,’ heur k heur noa n zetje, as wie de blues al laank aan kaante schoven hebben en mit n jodelnde Piet in Spoanse baargen mitzingen.
t Komt oet grond van heur haart.
‘k Zel t der wel ais mit mamma over hebben.’
Ondanks t faait, dat ik t mit accordeonspeulen aaltied best stoer had heb, k heb der ook veul plezaaier aan beleefd. t Stoere benuim ik nait, t plezaaier des te meer en ik hoop, dat zai deur ons gusterse meziekuurtje zo gemotiveerd wordt om mit wat veur instrument den ook te begunnen.
Oflopen zundag was k bie n cd-presentoatsie van Bé Schmaal in Maiden, Grunneger zanger/laidjesmoaker. Bie t begun van middagveurstellen het Bé leden van zien begelaaidensband veursteld. Dou noam van toetsenist nuimd wuir, docht ik, dij kin ik. Oet n laank verleden. In Hoogezaand. As begunnend meester haar k hom in klazze had en noa 45 joar komst der achter, dat hai n virtuoos op de toetsen is. Da’s toch mooi. In de drokte van Maidens dörpshoes heb k nait gelegenhaid had om hom aan te spreken. Via n droadberichtje noar Bé bin k der achter kommen, dat hai doadwerkelk n old leerling van mie west is. Mor t mooiste was, hai is in dij legere schooltied deur n meester, dij zo prachteg op gitaar speulen kon zo inspireerd, dat hai dou al besloten haar, ook meziek te goan moaken. Over n meester, dij perbaaierde mit zien accordeon kinder t plezaaier van meziekmoaken deur te geven, wor k niks gewoar. Meschain sneu veur mie, mor volkomen onbelangriek. Wat telt is t rezeltoat van mezieklezzen op school.
k Heb t idee, datter tegenswoordeg waineg meziek meer in de klazze moakt wordt. Dat keunegin Maxima as ambassadrice van t project ‘Meer muziek in de klas’ dizze leemte op perbaaiert te vullen, liekt mie n goud ding. Staifkinder hebben n bult aandacht neudeg. Ook de staifkinder van t onderwies. t Jammere is, datter bliekboar gain geld is veur dit soort projecten. Mit donoatsies en sponsoren vanoet de moatschoppij binnen wie op t verkeerde pad, meziekonderwies verdaint meer dan allendeg mooie woorden.
Omstandeghaiden – lees financiën – binnen der meschain nait noar , mor t deprimerende van de oorsprong van de blues, dat verdainen kinder nait.
20221125

∼ Continue Reading ∼

• • •

22 november , 2022

Wat mie nait jeukt ….

n Week of wat leden kreeg k n droadberichtje van Anneke. Zai woont n poar hoezen van mie òf, richten Deursnee. Kört bericht zee:
‘k Heb nog wat boukjes dubbel, van dokter Boer, hest der belang bie?’
Dokter Jan J Boer. Zai binnen joarenlaank schuunse overburen west. Of zai aanschaf as n soort noaberplicht beschaauwd het, wait ik nait, zai is vervast n groot laifhebber van zien verhoaltjes.
‘k Zol der slim bliede mit wezen,’ wol k heur terogge appen, mor veurdat ik ain vinger aan de knoppen haar, verstuurde ik t bericht:
‘Hallo, we hebben je bericht ontvangen.’
k Schrok. Welke internetloerder wol zok hier in t gesprek mengen en berichtjes versturen oet mien noam.
‘Computerinbreker,’ was t eerste wat mie in de zin schoot.
Oplözzen kwam mit dezulfde snelhaid.
‘Even instellen veraandern,’ zee zeun trankiel.
Wekenlaank hebben boukjes stil op t bero legen. Omdat t mie zotterdag te kold was om leste doahlia’s oet toene te hoalen, heb k besloten haand aan de plouge te sloagen en bin k in t eerste boukje van onze olde dörpsgenoot begund te lezen.
‘Wat mie nait jeukt, dat kraab ik nait.’
Belevenizzen van n dörpsdokter. Prachtege verhoalen, oet t leven grepen. Dokter mit oog veur zien pasjìnten, mor ook mit n groot haart veur de mìnsen achter de pasjìnt.
Boukje is oetgeven in ’82. Verhoalen bestrieken n veul laangere periode. Tiedgebonden en toch nait olderwets. Mìnsen blieven mìnsen en veraandern ja nait echt, omstandeghaiden wel.
Noa n poar verhoaltjes legde ik boukje aan kaante. Onder t kovviedrinken vloog ik wat over internet om ais te kieken, of der nog lu binnen dij zien Grunneger verhoaltjes kopen. Bol geft oetkomst.
‘Wat mie nait jeukt…’ is nog in de handel.
Mor dou kwam de verboazen:
Schrievers binnen Den Boer en De Ruiter. Mor t wuir nog slimmer, twijde auteur is Hans Busman.
Riddersloagen was k. Wel is poverjandubbeltjes De Ruter. Willen zai van Bol ons n ploat veurdraaien? Titelpagina moakt lezer dudelk, ploatjes binnen van Busman. Van De Ruter wuir k niks gewoar, Busman bliekt n bekìnde Plougschilder te wezen.
t Wuir n interessante raaize. Busman – vrouger zeden mìnsen boesman, in dizze kontraainen ook wel boesjeude – schildert nog aal. Waarkt in opdracht, mor ontkent, zo lees ik, t nut van zien aigen waark.
‘Mit n schilderij veraandern je de wereld nait.’
Bliekboar nemt hai bie veurboat al n daipe sprong in duustere toukomst mit dizze opmaarken. Zo bin je bekìnd, net zo snel vergeten.
Gusteroavend haar k dokter Boers boukje sikkom oet. Noa t twij-noa-leste vertelstertje heb k bouk weer aan zied legd. Nait omdat ik flaauw was van t lezen, of mui, mor omdat t verhoaltje ’t Golden keeltje’ mie n kloet in keel bezörgde. Verder lezen haar gain zin. Gedachten vlogen mit de snelhaid van t licht deur mien kop. t Verhoal ging over Sietze Wiekens en zien vraauw Hinderkie. Speult in leste oorlogsjoar. Hai is lappieskoopman op Knoal, zien vraauw runt de winkel. Dokter komt regelmoateg over dele. Der is noamelk veul zaikte in t gezin.
Ik bin van ’52 en heb allendeg noa-oorlogse joaren mitmoakt. Stamboomgegevens van de Wiekenskaante, ook dij richten Knoal en verder weg noar t oosten trokken binnen, heb k al joaren leden stokje bie bietje versoameld. Heb deur mien verhoaltjes bie pad en weg zulvens al ketakt had mit verschaaiden noamgenoten. Nee, ik bin nait de kapper Bram Wiekens oet Muzzelkenoal. Net as de Oabrammen is Sietse n noam dij vanòf t begun in onze stamboom veurkomt. Eerste Sietse is n oldere bruier van mien eerst bekìnde over-overopa tot de zoveulste generoatsie, baaident zeuns van stamboomholder Hindrik Willems Wiekens. Begun 19e aiw.
Dat Sietse oet dokter Boers verhoal inains tot leven komt vin k biezunder, mor zeker ook biezunder mooi. Hindertje – of Hinderkie – Hoan is zien vraauw, de mooie sopraan, de vraauw mit t golden keeltje, dij zingt as n laiwerik.
k Stop hier mit mien verhoal en denk:
Ik dou dokter Boer hier maiste eer aan deur homzulf aan t woord te loaten:
Zai haren mie nait in de goaten.
Sietse zat achter t örgel.
Aal kinder stonden der omtou en zongen, mor boven alles oet, zuver as n laiwerik heurde ik Hinderkie.
t Was of de tied even stil stond.
Hai is der hail stilletjes tussen goan stoan en slot den òf mit:
Ik heb doar ain van de beste ogenblikken oet mien leven had.
Inde citoat.
Ik bin t der volledeg mit ains, zotterdag het bie mie tied ook even stilstoan.
20221122

∼ Continue Reading ∼

• • •

18 november , 2022

Leverworst

Oflopen dinsdag het Arineke mie traktaaierd op n stok leverworst. In t plestiek. Mien ‘oh’ was der aine van verboazen – t staait nait elke dag op broodtoavel – mor der het vervast ook n ondertoon deurhìn klonken van ‘ha, wat lekker’.
Ik bin gek op leverworst. Al n leven laank. Noadail is, t komt mie nogal naauw. Nait elke leverworst is lekkere leverworst. Ik kin van miezulf nait zeggen, dat ik n mietje bin, mor de kwaliteit staait bie mie wel veurop en al joarenlaank wor k teleursteld deur wat slachters mie in olderwetse, zachte swienedaarm of in haard plestiek veurschuddeln. Dinsdag heb ik noa n eerste hap mien mainen over mindere kwaliteit drastisch aanpazen mouten. Mit mondvol vuil mie n twijde ‘oh’ as vanzulf oet de mond.
‘Wat lekker.’
Dit keer was Arineke aan de beurt om heur verboazen oet te spreken. t Antwoord op heur onbegrip kwam rap en ook al stond der n aandere noam op boetenkant kon k oet grond van mien kieskeureg haart zeggen:
‘Dit is nou dus de echte leverworst van oom Derk Jan.’
Wel oom Derk Jan is?
Derk Jan Weeke of zoals de Grunneger volksmond zok nog aaltied vol lof en waarderen over zien leverworsten oetsprekt, Derk Jan Waike. Slager én voetballer. Oet Blijham. As voetballer van ASVB muik hai elke zundag worst en gehakt van zien tegenstanders, deurdeweeks dee hai t zulfde mit swien en kou.
Sunt de dag dat mien oom slagersmes aan kaante legd en winkel sloten het, heb ik nooit meer zokse leverworst as zien leverworst eten. Soms kwam t product der wel bie in de buurte, maisttied haren worstdraaiers der n zootje van moakt. Voak te klaimsk en even zo voak tegen de erecode van t slachtersgilde in zunder n spoortje leverstokken en mog der toch lever in zitten zo maal broen, zulvens swaart van kleur, dat die t eten bie veurboat al tegenston. Den huif k nog nait ais te proaten over t teveul aan zolt en schaarpe, smoakbedaarvende kruden.
Noadat ik mien stoetje dinsdag opeten haar, zee k:
‘Zol t touval wezen of zol der den toch aine west wezen, dij t recept van oom Derk Jans leverworst overnomen, meschain wel kocht het?’
t Stoerste gedailte van dit verhoal bin k nou aan toukommen. t Verdragt gain oetstel, eerliekshaid gebudt mie te zeggen, de leverworsten, dij oet Waikes slagerswinkel kwamen waren veur n dail en meschain wel hailemoal t rezeltoat van soamenwaarken van twij oma’s. Nou dit deroet is, kin k ook beter vraauw en swien nuimen, Derk Jans mouder, oma Waike en tante Oktjes mouder, mien oma Streunding. Aal joaren hebben baaide vraauwlu, mit de kennis van generoatsies leden leverworsten stoan draaien in t achterhoes. Volgens n heur vertraauwd concept. Heur vakvraauwkennis was boeten alle twievel en stroalde zowel over heur baaident as over oom Derk Jan oet.
Baaide oma’s binnen al laank leden oet tied kommen, net as oom Derk Jan.
Lu in Blijham en verdere kontraainen hebben t der nog wel ais over, hou biezunder en onovertrovven lekker Blijhamster leverworst was. Zai hebben het vast, net as ik mist.
Dinsdag schoot bie eerste hap dit haile verhoal as n bliksemflits deur mien gedachten en doarom heb k vandoag de tied nomen en dit verhoal der aan draaid.
20221118

∼ Continue Reading ∼

• • •

16 november , 2022

Nummerploat

Voak staaist der nait bie stil hou snel of hou langsoam nije ontwikkelns goan binnen. Achteròf bekeken. Kist der van oetgoan, dat veraandernspersezzen maisttied wel wat tied vaargen. Zoals mit auto’s.
Verhoal van vandoag gaait over auto’s en toch aiglieks ook nait.
Cryptisch?
Pas aan t ìnde van dit stokje zollen ie t vast begriepen.
Auto’s dus. Denkend aan mien jonge joaren op Komnijsterwieke kwam guster, as n dunderslag bie heldere hemel t besef, datter dou gain mìns bie ons in stroat was, dij n auto haar. Stief noadenken brocht noa n twijde tiedraaize n zulfde konkluzie. In t verlengde van dij snelle overdenken, ook Van Dale haar t woord ‘autoloos’ vervast nog nait opnomen in zien woordenbouk. Groot dail van Nederland was, zunder dat lu t beseften nog gewoon autoloos. t Gaf ons de vrijhaid op stroat te speulen. Vrachtwoagen, dij melkbuzzen bie boeren aan t achterìnde ophuil, was zo vroug, dat allendeg manlu, dij van zèzze aan twije haren en al om vief uur opstoan mozzen, t gerammel van melkbuzzen opvuil. Petreulieboer luip mit pony en woagen. Bakkersknecht haar n fietsbroodkare. Veur melkboer mit zien pruttelwoagentje, woarvan t motortje mit n taauwchie aan loop brocht wuir, huifdest nait ais aan kaante.
Meschain was dit de reden, dat ik, dou wie in ’62 noar nijbaauw verhoesden, regelmoateg mit pìnne en pepier in slootswale van pervinsioale snelweg kroop om autonummers op te schrieven. Wachten duurde laank, wait ik nog goud, lieste mit nummers was kört.
Ook al binnen der tussen de tied van dou en nou 60 joaren verstreken, tegenswoordeg speulen zulfde nummerploaten best wel n rol in mien leven. Pozitief, mor òf en tou soms ook n negatieve rol.
Zoals guster dus, dou’k mit hondjes aan de wandel was op t stille diekje van Nummer Aine. Doar ston vlak bie t visstaigertje n auto. Sjefeur, weschienlek n viskeman, was in gain velden of wegen te bekennen. Nait de auto en ook nait de sjefeur, mor nummerploat van t autootje dee mie schrik om t haart sloagen.
Wat is dat toch, docht ik bie miezulf, dast zoveul joar noatied nog bibberoatsies krigst bie t zain van nummerploat. Stel die n beetje aan, perbaaierde ik miezulf moud in te spreken, mor angsten goan bliekboar boeten de bewuste kenoalen om. Hest der gain invloud op.
‘Opa, zollen wie t roadspelletje speulen.’
Regelmoateg kommen klaainkinder mit dij opmaarken, as zai bie mie in auto, op weg noar school of hoes, verveeld noar boeten kieken. Roadspel is n toalspel: Moak mit de medeklinkers van nummerploaten n bestoand woord. Om n veurbeeld te geven, onze auto het in t midden de letters HKJ. Houkje, hakje en hekje levert n punt veur de bedenker op. Wie hanteren de regel, alle woorden, dij in Van Dale veurkommen, worden goud rekend. Ook ‘vieze’ woorden binnen toustoan. As hek van dam is, kin der dus veul mit dizze opa.
Guster was k allendeg mit honden bie pad en weg. Dou zai al laank om bochte waren, bleef ik achter grieze auto as verstaind stoan. Nee, t was gain spelletje, dat ik doar in mien allaintjes speulde. k Haar wel n punt mit t vörmen van t woord, dat ik oet middelste twij letters van nummerploat moaken kon: GF – gif.
Laank huifde ik nait noadenken, om n poar joar terogge te goan in tied. Dou ree mie n grieze auto bie òfslag Vozzenveld-Drijbörghweg op n millimeter noa sikkom van de sokken. Schuld was nait belangriek, hai kwam van links en ik haar dus veurrang. Mien snelle reactie was n automoatisch speren mit aarm en of k vluikt heb, wait ik nait ais meer, mor sjefeur het mie mien meneuvels nait in dank òfnomen. Mit gierende banden is hai stopt, is roggels reden, oetstapt en het mie, figuurlek, veur de borst grepen.
Woar ik moud vothuil om zo te reageren. Hai kon der ja nog makkelk langs en om n laank verhoal wat in te körten, zokswat moakt indrok en wordt ondanks t faait datter nait sloagen is, n soort van trauma. Dou man wegree richten Veendam zag k dat zien nummerbord in t midden GF stoan haar. Dat vergetst nooit weer. Gifauto van guster ston der vandoage weer. Viskeman, dij zien stee vlakbie Phoenixloods even verloaten mos om parreplu oet auto te hoalen, was – gelokkeg – nait de man van t bienoa-ongelok.
Mìnsen binnen gain nummers, mor nummers binnen soms wel onverbrekelk mit mìnsen verbonden.
20221116

∼ Continue Reading ∼

• • •