Ain april

Mit ain april op körte òfstand zaten Jokkop en Aaldrik al n zetje te bruiden op n flinke strieker veur Knelis Toenman.
Woarom?
Knelis was sunt n dik joar op pensioen, mit aander woorden hai trok dus van Drees. En dat betaikende, dat hai, nog meer as veurtied, zeeën van tied haar om zok over van alles en nog wat drok te moaken. t Is zeker nait zo, dat Knelis van ain op aander dag inains n hail aander mìns worden was. Nee, zeker nait. Wie wozzen aiglieks nait aans. Hai wos t nijste nijs aaltied as eerste en as t n moal zo was, dat n aander mit n nijloatje kwam, den was Knelis der as de kippen bie om spreker en verhoal onderoet te hoalen.
Ofst hom nou tegenkwamst bie buurtverainen, op stroate of aargens in n winkel, overal haar hai t hoogste woord. t Was net of alle nijs eerst noar Knelis ging en den pas deurstuurd wuir noar de officiële ANP’s of Reuters. Op n duur gaait die zokwat tegenstoan.
Lu bie ons op t dörp hebben hom der ais op aansproken:
‘Knelis, wie hebben vernomen, doe magst van plietsie ook n pistool droagen.’
‘O, joa?’ haar e antwoord, ‘hou dat zo ?’
‘Nou, kiek,’ haren ze tegen hom zegd, ‘as t aine vindst dij aigenwiezer en betwaiteger is as doe, magst hom doodschaiten.’
Knelis haar dij keer kop in nekke legd en was as n wieze hoane vot stapt.

Wat Jokkop en Aaldrik nog t maiste tegenston, was, dat e alle doage achter scanner zat. Luusterde hai nou gewoon in hoes, den wast weschienlek nog nait zo aarg west, mor om bie zummerdag dat lewaaiding mit noar boeten te nemen, was net n beetje te veul van t goie. Jokkop bevubbeld, dij twij hoezen van Knelis òf woonde, kon summers mitschik gain veziede nuigen.
‘Hier wagen 13… over.’
‘…..ondudelk geknitter ….’
‘Hier wagen 13 … begrepen. Wij gaan naar Beneden Oosterdiep … over en uit.’
Dat Knelis mit aander moaten mat dan zai wìnd waren, zat heur hoog, mor om hom bie plietsie aan te geven, zo flaauw wollen zai ook weer nait wezen. Der mos toch n betere menaaier wezen om hom es flink in de zunne te zetten.

Dat kwam oardeg in de richten, dou baaide kammeroaden mit Berrus en Kloas in de kroeg n potje biljartten. Berrus was net aan stöt, dou Jokkop n verhoal begon over t ongelok, dat de dag derveur beurd was op N33:
‘Twij auto’s boven op mekoar.’
Berrus stopte mit kuren en keek es noar zien kammeroad. Hai haar t dij mörgen ook lezen in t Nijsblad en net dou hai doarop reageren wol, zee Jokkop:
‘En nou maggen joe ain moal roaden wel as eerste bie dat ongelok aanwezeg was. Nog eerder as zaikenwoagens.’
‘Plietsie vervast,’ mainde Kloas.
‘Dat dochst zeker.’
Hai wachtte even en zee dou op n toon, woar zowel verboazen as òfkeer oet sprak:
‘Knelis Toenman. Dij haar zien plietsiescanner zoals gebrukelk aanstoan en is mit auto noar N33 vlogen. Leuf mie mor, dat hai nou op t haile dörp lopt rond te vertellen hou t er oetzag en hou t beurd is. Alsof mìnsen op zien verhoal zitten te wachten.’
Alsof e droagwiedte van zien aigen woorden even wol overdenken, zee e noa n poar tellen mit n onmiskenboar stokje minachten in zien stem:
‘Over roggen van aanderlu heur ellìnde duurft hai wel mooi weer speulen.’
Zoals Jokkop t zee, muik t grote indrok op kammeroaden.
Der is dou nog n zet deurproat over t ongelok en kwoaleke rol dij Knelis doarin speuld haar, dou Aaldrik inains zien vinger omhoog stak.
‘Pleebezuik is vanoavend vrij,’ zee Berrus dreuge.
‘Nee, man,’ zee Aaldrik, ‘ik mout nait noar de plee, mor ik wait wel n menaaier om aine n pleefiguur te loaten sloan. Luuster mor es.’
Biljartkeus wuiren in t rek zet en n zetje loater zaten vaar manlu, soamenzweerders in t kwoad bie ronde toavel mit koppen dicht bie mekoar op fluustertoon te beroadsloagen. Laank het t nait duurd, dou manlu smaigelnd weer overìnne kwamen. Janske kreeg opdracht om borrelgloazen nog es te vullen.
Dij bewuste oavend wuir allendeg nog mor proat over biljarten, visken en …woar manlu maisttieds over proaten. En krougboas? Dij haar aan vaar kammeroaden haile goie òfnemers.

Op t dörp binnen op zotterdag, 1 april, verschaaiden mìnsen drok in de weer. De drokte zit hom nait zo zeer in zichtboare bezegheden, t is meer n verscholen, aan t oog onttrokken soort drokte.
Zo zit Jokkop, verscholen achter t gedien van ziedroete noar boeten te loeren. Hai luustert noar t nijsprogramma van lokoale radio. Dat dud’e wel voaker, mor t is vandoage n spesioale oetzenden. Dörpsoetvinder Van der Kamp komt dij middag vertellen over zien nijste oetvinden. Oflopen woensdag het ter zulvens nog n stok in t bokkeblad stoan.
Berrus en Kloas zitten, n kilometer of drije verderop, in n klaain bestelbusje, dat verscholen achter t gebouw van bouwbedrief De Boer staait. Zai hebben, zo liekt het, n soort filmcamera bie zok. Wat zai doar ommans hebben, is veur de boetenwereld den nog n grote vroag.
As tegen kwart over aine dörpsoetvinder op radio aankondegd wordt, gaait bie Knelis Toenman de telefoon. Jokkop, dij vanoet zien schoelplek recht in koamer van Knelis kieken kin, zugt wat t rezeltoat is van dit telefoontje. Knelis’ gezichtsoetdrokkken sprekt boukdailen:
‘Woarom bèllen ze nou net op dit mement.’
Steven de Wit, telefonist van dainst is de vervelende beller:
‘Knelis, man, moust noar radio luustern. Van der Kamp is der op mit zien oetvinden. Waist wel …..’
Veurdat Steven nog ain woord zeggen kin, heurd’e Knelis brommen:
‘Wat denkst wa’k aan t doun bin.’
Steven heurt dat hoorn mit n batse op toustel kwakt wordt. t Dut even zeer aan oortjes en ook al leek Knelis nait echt onder d’indrok, dail aine is succesvol òfsloten.
Oetvinder het dij zotterdag gain gelok. Tiedens proatje mit verslaggever over zien wonderlieke oetvinden, gaait in studio de telefoon. Veurdat wel den ook der op verdocht is, wordt onze Willie Wortel oet de locht hoald en het regisseur overschoakeld noar heur raaizende reporter. Verslaggever komt mit schokkend nijs rechtstreeks op radio:
‘n Vlaigtuug, weschienlek n ainmotoreg Zweeds vlaigtuug het n noodlanden moakt op t klaaine vlaigveldje op de Wieke. k Zai vanòf brogge over Wildervanckkenoal, dat hai het zok mit neuze vastboord in n heuvel van t aangrenzende motodrome.’
Hai vaalt even vot, mor boven t lewaai van noadernde sirenes kin verslaggever nog net oetbrengen:
‘k Heb al van plietsie heurd, dat t vlaigtuug t gevoarleke distikstofmonoxide vervoerde en dat alle inwoners op Ommelanderwieke en Zuudwenden aanroaden wordt om roeten en deuren te sloeten.’
Boven t omgevenslewaai komt verslaggever even loater weer terogge in oetzenden. Mit de Zweedse piloot. In n mengelmous van Zweeds en Engels worden radioluusteroars bieproat. In brokken en stokken worden zai gewoar, piloot het in elk geval t leven der òfscheurd. Den vaalt de verbinden vot.
Van der Kamp, dij mit soamenknepen knijen in studio zit, wait, hai komt vandoage op t twijde plan.
‘Gelokkeg gain persoonleke ongelokken,’ zegt e mit n zucht van verlichten.
Regisseur het loopmikrofoon bie t vlaigveldje nog n zetje open loaten stoan, mor noa n haarde knal het e besloten dij verbinden toch mor òf te sloeten.
Tavverelen volgen zok noa dizze konsternoatsie in rap tempo achter mekoar op. Knelis Toenman het leste knal op radio nait meer heurd. Mit jaze nog mor haalf aan, vlogt e noar boeten, stapt in auto en ridt as n haalfmale oprit òf.
Achter n ziedroete twij hoezen verderop worden n aantal flitsen woarnomen, mor nait deur Knelis Toenman. Snelhaidsduvel overschridt snelhaid in t dörp mit meer as 100 persìnt. Binnen de menuut is e bie de flaauwe bochte van de Wieke noar Tripweg. Woarom Knelis noa zien race even veur de brogge plöts stopt en auto aan kaante van d‘weg zet is netuurlek hail biezunder.
Van n vlaigtuug, dij zok mit neuze in zo’n sprongbult, woar normoal crossmotoren overhìn vlaigen, boord het, is gain sproake. Radio-verslaggever, dij n poar menuten leden nog verslag doan het van ain van de maist opzainboarende ongelokken in de buurte van Veendam kin e mit gain meugelkhaid ontdekken. Woar plietsie- en brandweerauto’s in zo’n körte tied bleven binnen, doar kin e mit zien verstand nait bie. In haile omgeven is gain mìns te bekennen. Althans, dat denkt hai. Van achter t bedrief van aannemer De Boer is Kloas mit telelens noamelk drok aan t filmen. As Knelis even loater oet auto stapt en n ìndje in d’richten van de brogge lopt, zitten twij manlu gespannen noar zien verrichtens te kieken. Zai registreren verrazzend dudelk de verboazen op Knelis’ gezicht, as der inains n klaain, radiografisch bestuurd vlaigtuugje de locht ingaait. Onzeker om zok toukiekend lopt Knelis n stokje in d’richten van t kenoal. Op t zulfde mement zet t lutje vlaigmesientje n doalen in, net of onzichtboare bestuurder n aanval op Knelis inzetten wil.
‘t Liekt wel n kamikazevlucht,’ denkt e schrokken.
Hai kikt om zok tou en konkludaaiert, zien auto staait te ver vot. Aander schoelplekken binnen der nait in de buurt en omdat hai der op dat mement van overtuugd is dat aine t op hom verzain het, doekt e in t natte gras. De verwachte klap blift oet en as hai vanoet zien benaauwde pesietsie weer omhoogkrabbelt, zugt e dat t vlaigtuugje weer optrekt.
Op t grote dundouk staait dudelk te lezen:
‘Distikstofmonoxide is lachgas. 1 april.’
Lagen huifd’e nait. Ainegste gedachte dij hom in t zin schot:
‘Wel zol mie dat lapt hebben.’
Hai kikt kwoad in t ronde, wil hoast wel begunnen te bölken:
‘Kom mor teveurschien.’
Hai dut het nait en de twij kammeroaden, dij nait meer dan tien meter bie hom vot verscholen zitten, hoalen opgelucht oadem.
Op terogweg noar hoes, holdt Knelis zok, ondanks zien vergrèlde kop, wat beter aan de maximum snelhaid. Vlak bie hoes, zugt e links en rechts groepkes mìnsen bie mekoar stoan. Z’hebben t, zo te zain, goud noar de zin.
As e oet zien auto stapt, wordt e deur elkenaine goadesloagen.
En Knelis?
Dij zegt niks. Dij zörgt dat e zo snel meugelk in hoes verdwienen kin.

Jokkop het snommerdoags nog even noar de studio bèld, dat haile ondernemen sloagd was.
En Knelis Toenman?
Het dij der wat van leerd?
Hai zol nou wel nait meer zo as n bok op d’hoaverkiste zitten, as t om nijtjes gaait, hebben lu bedocht.
Mor of je n mìns echt veraandern kinnen?