28 september , 2016 by admin

Dattien

Professor Luttje moakt op zien rondraaizen wel de biezunderste dingen mit en komt in alle oethouken van onze pervinsie de maist oetainlopende lu tegen. Dat is nait roar, zeker ook omdat de professor nait noar t gewone mor juust noar t biezundere op zuik is.

Vandoage ist nait aans, want t gaait dit keer nait om mìnsen en ook nait om zoaken, mor om n getal. Professor Luttje is op zuik noar t getal dattien. t Liekt mie hail vrumd, dat je perbaaiern n getal te vinden, mor de professor zol doar zien reden wel veur hebben. Ik wait t nait, heur, t beste liekt mie den ook, da’k hom zulf mor aan t woord loat.

Dag lu,
Dit keer bin ik van plan mit joe noar n getal te raaizen. Noar dattien.
En woar kon ik in dat opzicht nou beter terechte kommen as óp Dattien.
Ik zal t perbaaiern oet te leggen.
In d’Oostgrunneger veenkelonies hebben ze, aiwen leden, om törf òf te voeren, deur d’haile pervinsie hìn kenoalen en wieken groaven. Dij wieken mozzen netuurlek aalmoal n noam hebben.
Op Ommelanderwieke hebben ze dat leste op n hail apaarte menaaier doan. Ze hebben de wieken doar n nummer geven. De ziedwieken op t zuden kregen n oneven nummer en je roaden t al, de wieken noar t noorden n even nummer. Dat het joaren laank waarkt, mor op n duur vonden lu op t dörp of meschain de regelheren in Veendam dat doar mor es veraandern in kommen mos. Zo wuir Nummer Aine d’Sluusweg en Nummer Twije? Nou, ik heb laank zuiken mouten, mor dij heb ik dus naargens vonden. Net as Drije en Vare en goa zo mor deur, ze binnen deur de tied, mor veul weschienleker liekt t mie deur d’mìnsen onder t zaand votstopt.
Behaalve Nummer Dattien, Numero Dattien, zoals d’officiële noam is. Dat het de tied en d’mìnselke wispeltureghaid deurstoan . Dat bestaait nog as dörpsgemainschop – t is nait meer dan n gehucht – en t het in elk geval n aigen noambord. n Mooi wit bord mit swaarte letters. Kinnen lu van d’brandweer zok ook nooit meer vergizzen, hebben ze bie d’gemainte vervast docht.
Ong??
Dij kregen n telefoontje dat ter op De Wieke bie nummer dattien brand was. Noadat ze d’haile boudel optoakeld haren, vlogen woagen en spoiters richten nummer dattien. Mor op nummer dattien was gain brand. Ze binnen aal hìnneweer reden op t dörp, mor van brand was gain sproake.
‘Wel het ons dat fikt,’ zee Jampie Goudemond, dij de – l nait zeggen kon.
Dat ter gain brand was op d’Wieke klopte ook wel, de brand was op Nummer Dattien.
Oft hoes deur dizze slomper van d’brandweerwoagenkommedant volledeg in vlammen opgoan is, vertelt t verhoal nait.

Noar dit dörpke bin ik lestent òfraaisd en in mien pukkel haar ik n stok of wat vroagen.
Vroagen over t nummer dattien veur d’bewoners van Dattien, mit natuurlek – zeker vanoet mien pesietsie as mitwaarker vanoet t Bero veur Toalonderzuiken – d’onontkomboare vroage of dattien doadwerkelk n ongeloksgetal is en oft deur d’bewoners ook zo ervoaren wordt.
Ik mout zeggen, dat t best stoer was. In elk geval stoer om mìnsen te vinden, dij  ik wat vroagen stellen kon.
Gossie-doagen-stumper-nog-aan-tou, wat komst doar ja in n laange leegte terechte, ast op d’Wieke rechtsòf richten Dattien gaaist. Eerst zugst n haile zet niks, omdat ter niks te zain is en en noa n kilometer rieden zugst niks meer, omdat lu doar van dij grote joekels van vaischuren hìnbaauwd hebben. Pas bie d’eerste òfslag aan d’linkerkaante wuir mie t weer n beetje licht veur d’ogen, want dou zag ik inains wat bekìnds.
De meulen van Pot! Potsmeulen. Oeregaai, doar in Boven Pekel haar ik nog nait zo laank leden ja n moal op t haim stoan en bin ik nog zo maal ….. In dij gedachten verzonken bin‘k, denk ik, op d’automoatische piloot verderreden, dou mie zo mor inains n boer veur d’wielen van mien Daffie luip. Midden op d’weg luip e – en t is doar al zo smaal – en ik mos den ook haard remmen om n botsing te veurkommen. Vergrèld over zoveul onveurzichteghaid stapte ik oet d’auto en wol verhoal hoalen bie d’olde man. Dou’k op hoge poten op hom òfstiefelde ston t boertje doar doodkaalm mit zien zaaise over d’scholder en n braide laag op t gezichte mie op te wachten. Ik was der geestelk nait op veurberaaid, dat zokswat nog beston. Dat onverwachte beeld van n onverzettelke boer muik mie totoal kefuus. Was dij man net as ik nait verschrikkelk schrokken van t bienoa ongelok, vruig ik mie òf en ik zee doarom vezichies:
‘Moi.’
Dou kwam t piepke oet de mond en zee hai op n onderkoelde menaaier:
‘Aal goud mit joe?’
d’Noadrok kwam op t leste woord te liggen. Joa, netuurlek was t goud mit mie, mor woarom vruig dat olde kirreltje dat aan mie. Ik haar hóm toch bienoa van de sokken reden. t Antwoord van t boertje gaf mie doarover wat meer dudelkhaid, ook al klonk t bepoald onvrundelk:
‘Wie hier op Dattien joagen nait as haalfmalen over t dörp.’
Ik was deur dij haarde, mispriezende woorden even volledeg oet t lood sloagen en kon zo gaauw gain woord oetbrengen. Mor de boer haar nog meer noten op zang en zee op n zulfde bestravvende toon:
‘Mìnsen dij zo haard deur t dörp jakkern, kommen aaltied van boeten.’
Hai keek es wat minachtend noar mien Daffie 66 en vervolgde:
‘Dat zai ik bevubbeld aan joen autootje. Zokse antieke eksemploaren rieden der hier nait meer op t dörp.’
Inains veraanderde zien gezichtsoetdrokken van lagen noar eernseghaid en kwam e mit d’punte van d’zaaise veuraan op mie òf, da’k t even hail benaauwd kreeg.
‘As ie hoast hebben, mouten ie nait hier over t dörp rieden, mor mouten je …. – hai wachtte even  en keek in d’richten van Pekel – de grote boetenwereld gebroeken as raceboane.’
‘Mien woagen gaait zo vlog as n dattien,’ zee ik oet noodzoak, mor veural om toch in gesprek te blieven mit de boer, dou t wonder gebeurde. Hai sloug mie zunder woarschaauwen veuròf mit zien grote haand zo haard op d’scholder, da’k hoast deur de knibbels ging en hai begon zo onbedoarlek te lagen, dat de troanen over zien rooie appelwangen stroomden.
Woar haar dij man zo’n lol om. Was dat echt of voerde hai n stokje veur mie op.
‘Dochst da’k kwoad was, voaderman?’
Omdat de woorden nog aaltied nait kommen wollen , luit e der op volgen:
‘Schrokst echt van mie, nait?’
Dat soamenwaarken op zo’n menaaier begunnen kin, liekt meschain roar, mor t is wel woar.
‘Schoef d’auto mor aan d’kaante, mien jong, den goan we vanòf hier mit de bainenwoagen wieder.’
Onder t lopen pruit d’olde man deur linnen en wollen. Ik haar al votdoadelk in de goaten, dat hai n echte Dattiener was. Hai was der geboren en boer worden en hai woonde nog aaltied op t zulfde stee.
‘Binnen ie hier op t dörp ook noar school west?’ vruig ik nijsgiereg.
t Leek mie wel n redelk normoale vroage. Mor t luip aans. t Wui inains hail stil noast mie en dou’k opzied keek, leek t net of de boer – net as koien in t laand – even aan t herkaauwen was.
‘Haar ik zokswat vrumds vroagd?’ vruig ik mie òf, dou de boer weer begon te proaten, mor de vrundelkhaid van n zetje leden was volledeg verdwenen, getuge d’opmaarken:
‘Dochten ie dat Dattieners nait noar school huifden. Dochten ie meschain, och dij lu van Dattien, dat is toch mor gewoon boerenvolk, dij huiven gain onderwies te volgen?’
Woar dij plötse omslag in gedrag votkwam, doar haar ik gain idee van. Zo luipen wie n zetje in volkomen stilte noast mekoar, dou we bie n hoes aan d’linkerkaante van de weg  kwamen.
‘Hierzo!’
Verbolderd en nait waitend, wat de man bedoulde, heb ik hom weschienlek n beetje dom en onbenulleg aankeken. Hai begon noamelk zo mor in t wilde weg te schoatern, dat de troanen hom veur n twijde moal over d’wangen luipen.
‘Hier is t hoeske, woar vrouger onze school west het,’ zee e en ik kon oet zien holden opmoaken, dat e der best trotsk op was. Pas dou kwam ook t verhoal, woarom e zo stoensk en òfwiezend op mien vroage reageerd haar. Ik begreep oet zien woorden, dat d’bewoners van Dattien in d’negentiende aiw nogal wat  muite doan hoaren om tot d’stichten van n dörpsschool te kommen. Dou t in 1858 wel zo wied was, is der n groot feest vierd. n School veur d’kinder van twinteg femilies!! Moust noagoan. Dat de school net gain honderd joar bestoan het, het te moaken mit de langsoame teroggang van t aantal gezinnen en t aantal kinder op t dörp. t Gebaauw het joaren loater nog dainst doan as n soort buurtgebaauw.
‘Voulen ie t getal dattien nou ook echt as n ongeloksgetal?’
t Antwoord was verbluvvend. Wie waren intussentied bie d’leste bochte op Dattien aankommen en mit twij bluiende boerenbedrieven recht veur ons, zee mien pazzipant:
‘Nee! Alle mìnsen op Dattien waren en binnen gelokkege mìnsen, mor doar zol ik die dammeet wel n veurbeeld van geven.’
En n tel loater:
‘Waist doe wel dat t getal dattien ooit n moal as t geloksgetal bekeken wuir?’
Nee, dat wos ik dus nait.
‘Dou wie hier in dizze kontraaien Hollands proaten mozzen, ist aal veraanderd. Waist dat d’Hóllanders dattien ombatterijd hebben tot n ongeloksgetal. Goa mor noa. Wie leerden van heur t spreekwoord: twaalf ambachten, dattien ongelokken. Doar haren wie hier in de pervinsie nog nooit van heurd. En om bie t boerenbedrief te blieven: de dattiende big het natuurlek gain gelok, omdat de mouder mor twaalf tepels het, mor doar wozzen wie aaltied wel road op. Mor deur aal dij fibelekwinten  hebben ze langsoamaan ons getal dattien wel tot t ongeloksgetal moakt.’
t Was n haile verhandeln.
Omdat mien digitoal klokje in de buurte van de dattien luip en mien moage bie de twaalm al sporen van onrust begon te vertonen, binnen we weer terogge lopen noar t begun van onze wandeltocht.
Veul te proaten haren we nait meer, mor dat was ook nait neudeg. De boer haar zien verhoal ja verteld en leek ook nog es waineg last van hongergevuilens te hebben, want hai luip aal n beetje in zokzulf te zingen.
‘Wat zingen ie doar?’
‘Ik zee toch tegen die, da’k nog es terogge kommen wol op dien eerdere opmaarken of d’bewoners van Dattien nou wel of gain gelokkege mìnsen wezen zollen. Nou heb ik net t olde Dattiener Volkslaid even oet mien geheugen omhooghoald. Bist benijd hou dat klinkt?’
Mit zien mooie bariton het de man doar midden in t dörp tussen de wiede velden dit prachtege laid brocht, dat de tevredenhaid van de bewoners van Numero Dattien zo goud oetdrokken mos:
( allendeg t daarde couplet is vanwege d’beschikboare roemte weergeven )
Al is verkeer nait drok
Dattien brengt mie gelok
En mien plezaaier?
d’Vrijhaid om mie tou
Dat dut mie meroakels goud
Al zugst hier waineg lu en hail veul daaier
t Wonen legt ons hier gain windaaier.

Bie t òfschaaid heb ik nog ainmoal kennismoakt mit de grote jatten van de boer. Oeregaai, wat kneep dij man haard.
Mit n tevreden gevoul en d’waitenschop, dat lu op Dattien nait te lieden hebben onder heur dörpsnoam en al hailemoal nait, deur op dat stee te goan wonen, t ongelok over zok oetroupen hebben, bin ik in mien Daffie stapt en weer op hoes aan goan.